Raport vjetor për të dejtat e njeriut në vitin 2011
Raporti vjetor për vitin 2011 është një përmbledhje e punës së Komitetit gjatë gjithë vitit dhe i referohet situatës së të drejtave dhe lirive të njeriut në Republikën e Maqedonisë, për të cilën Komiteti i Helsinkit në mënyrë aktive monitoroi dhe shkruajti në raportet mujore. Bazuar në këtë, vlerësimi i përgjithshëm që mund të bëhet është se në vitin 2011 në Republikën e Maqedonisë janë regjistruar shkelje serioze të të drejtave themelore civile dhe politike që nuk janë incidente të zakonshme, por përkundrazi ato janë tregues i problemeve sistematike në mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe rregull i ligjit. Ky raport është një përmbledhje dhe analizë e shkaqeve dhe kushteve në fushat vijuese: Gjyqësori, Policia, Proceset e lustrimit, Mbrojtja dhe trajtimi i qytetarëve, veçanërisht i anëtarëve të grupeve të margjinalizuara, Liria e medias dhe liria e shprehjes, Institucionet e vuajtjes së dënimit, Të drejtat ekonomike dhe sociale.
Ka indikacione të forta se gjyqësori mbetet nën ndikimin e përhershëm të pushtetit ekzekutiv dhe politik. Pikat kritike janë përzgjedhja, shkarkimi dhe zhvendosja e gjyqtarëve. Këshilli Gjyqësor dhe Këshilli i Prokurorëve Publikë kanë mbetur mjete për të ndikuar në politikë me presion të fshehtë ose të hapur mbi gjyqësorin për të marrë vendime të përshtatshme politikisht dhe për të krijuar një klimë të përgjithshme pasigurie dhe kërcënimi midis gjyqtarëve dhe prokurorëve publikë. Vazhdimi i trendit të akuzave dhe gjykimeve të motivuara politikisht është shqetësues. Komiteti i Helsinkit është veçanërisht i shqetësuar për vonesën në zbatimin e garancive për të drejtat e të dyshuarve në procedurat policore dhe gjyqësore në përputhje me standardet e vendosura ndërkombëtare. Komiteti vazhdimisht reagon ndaj praktikës së keqe të gjykatave, në lidhje me masën e paraburgimit, parë nga marrja e vendimeve me shpjegime të pabazuara për shqiptimin dhe zgjatjen e kësaj mase, moszbatimin e masave më të buta dhe përdorimin e saj si dënim.
Prokuroria Publike nuk arriti të ngrihet mbi marrëdhëniet e saj të ngushta me Ministrinë e Brendshme dhe të provojë se të gjithë janë njësoj të përgjegjshëm sipas ligjit, edhe nëse janë policë. Rasti i Martin Neskovskit tregoi që prokuroria nuk ka kontroll të drejtpërdrejtë dhe efektiv mbi kryerjen e hetimeve penale kundër abuzimeve të pretenduara të policisë, dhe as nuk ka udhëzime dhe procedura të qarta për kryerjen e hetimeve të tilla.
Mund të konkludohet se ende nuk ka një sistem të kontrollit të jashtëm efektiv dhe të vazhdueshëm mbi zbatimin e masave të posaçme hetimore në drejtim të sigurimit që masat të zbatohen me të vërtetë vetëm me urdhër të gjykatës dhe në procedurat gjyqësore me të gjitha garancitë e arbitraritetit dhe abuzimit. Kur bëhet fjalë për fushën e mbrojtjes dhe sigurisë në Republikën e Maqedonisë në periudhën e kaluar, zbulohen dy trende të konsiderueshme negative: Mungesa e një ligji sistematik për plotësimin e plotë të kornizës normative për funksionimin e institucioneve të sektorit të sigurisë në kontekstin e parimit të sundimit të ligjit dhe mungesa e ligjit special special për kontrollin demokratik dhe civil mbi sektorin e sigurisë.
Lustracioni vazhdon të zhvillohet drejtpërdrejt kundër vendimeve të gjykatës kushtetuese, por edhe të bëhet gjithnjë e më qartë një instrument i shkeljes së të drejtave të njeriut. Komiteti i Helsinkit dërgon mesazhe dhe paralajmërime të qarta për seriozitetin e shkeljes së të drejtave të njeriut dhe problemet me respektimin e parimit të kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë të krijuar nga ky proces lustrimi në Republikën e Maqedonisë.
Në vitin e parë të zbatimit të Ligjit për parandalimin dhe mbrojtjen nga diskriminimi dolën në sipërfaqe gjitha mangësitë e këtij ligji, të cilat u paralajmëruan nga shoqëria civile në procesin e miratimit të tij, dolën në dritë. Zbatueshmëria e dobët rrit diskriminimin dhe kështu intolerancën midis grupeve të ndryshme dhe individëve, gjë që rrit tensionet në shoqëri. Në vitin 2011, diskriminimi i bazuar në përkatësinë politike vazhdoi të ishte një nga bazat kryesore për diskriminim, veçanërisht në administratën publike. Trendi i regresionit të barazisë gjinore u shpreh gjithashtu në 2011. Mesazhe të forta me konotacion patriarkal vijnë në mënyra të ndryshme çdo ditë, dhe është veçanërisht shqetësuese që mesazhe të tilla vijnë nga institucionet shtetërore, gjë që është në kundërshtim me angazhimin deklarativ për barazinë gjinore. Përfaqësimi i dobët politik, mediatik dhe kulturor i komuniteteve nën 20% tregon një shoqëri të mbyllur dhe diskriminuese, e cila ende nuk e pranon diversitetin. Romët, përkundër aktiviteteve me Dekadën e Romëve, janë ende një nga komunitetet më të margjinalizuara në Republikën e Maqedonisë. Poashtu, komuniteti i LGBTI mbetet një nga komunitetet më të prekshme në shoqërinë tonë, subjekt i manipulimit dhe diskriminimit.
Në vitin 2011, Komiteti vërejti një pengesë të madhe në promovimin dhe mbrojtjen e lirisë së shprehjes dhe lirisë së medias. Gjegjësisht, televizioni i parë i pavarur A1, pas 18 viteve të ekzistencës, ndaloi transmetimin më 30.07.2011. Brenda kornizës së lirisë së informacionit, Komiteti thekson veçanërisht propozimet për ndryshimin e legjislacionit të medias dhe rregullimin e tregut të mediave në vend, të cilat u ndeshën me reagime të ashpra në publikun e gjerë dhe profesional, si dhe në mediat ndërkombëtare.
Vitin e kaluar, tendenca e përshkallëzimit të gjuhës së urrejtjes në media ishte e dukshme. Fjalimi i urrejtjes ishte drejtuar kryesisht ndaj kujtdo që kritikonte publikisht qeverinë dhe partinë në pushtet. Dhjetëra intelektualë ishin të ekspozuar ndaj gjuhës së urrejtjes, kryesisht të promovuar nga media dhe gazetarët me një orientim pro-qeveritar të deklaruar publikisht.
Kushtet për akomodimin në institucionet e vuajtjes së dënimit (burgjet dhe qendrat e paraburgimit) janë nën standardet minimale në legjislacionin ndërkombëtar dhe vendas. Ministria e Brendshme dhe Ministria e Drejtësisë vazhdojnë të refuzojnë lejimin e organizatave të shoqërisë civile për të monitoruar situatën në stacionet e policisë dhe burgjet në mënyrë që të përmirësojnë kushtet dhe procedurat që duhet të garantojnë mbrojtjen e standardeve minimale për personat e privuar nga liria si veçanërisht të prekshme.
Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut i R. Maqedonia në raportin vjetor vë në dukje disa kategori të shkeljeve të të drejtave dhe lirive të njeriut në të drejtat ekonomike dhe sociale, si më poshtë: Të drejtat e punëtorëve (marrëdhëniet e punës dhe mbrojtja në punë); Ligji për sigurimin shëndetësor; E drejta për arsimim; Të drejtat e fëmijëve dhe dhuna në familje (Protokolli i përbashkët për veprim në rastet e dhunës në familje).